Чӑваш Республикин Вӗренӳ институчӗ «Республикӑн пӗрлехи экзаменне мӗнле хатӗрленмелле?» вебинар ирттернӗ.
Асӑннӑ учрежденире пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енри тата Тутар Республикисенчи шкулсенче чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем тата 9-мӗш класра вӗренекенсем Анна Егорова доцент ертсе пынипе республикӑн пӗрлехи экзаменӗн тытӑмӗпе паллашнӑ, тест ыйтӑвӗсене хуравлама вӗреннӗ, изложенипе сочинени ҫырма хӑнӑхнӑ. Вебинар вӑхӑтӗнче малтанхи ҫулсенчи экзамента тӗл пулнӑ паллӑрах йӑнӑшсене те тишкернӗ.
Чӑваш чӗлхи лабораторийӗ черетлӗ ҫитӗнӳ турӗ — куҫарнӑ сӑмахсен йышӗ 10 миллионран иртрӗ. Тепӗр май каласан чӑвашла-вырӑсла пуплевӗш мӑшӑрӗсенче 10 миллион ытла вырӑсла сӑмах халь.
Аса илтеретпӗр: мӑшӑрсен йышӗ 1 миллиона пӗлтӗр, юпа уйӑхӗнче ҫитрӗ. Ун хыҫҫӑн эпир канса илме шутларӑмӑр. Ытлашши канман-ха: малтанхи пек хӗрӳ ӗҫлемерӗмӗр кӑна. Хамӑр плана ҫулталӑк вӗҫӗччен пурнӑҫланӑ май тепӗр план та тунӑччӗ — куҫарнӑ сӑмахсен йышне 10 миллиона ҫитерме. Хӳрӗ ӗҫлесен пурнӑҫланӑ та пулӑттӑмӑр та, анчах канас терӗмӗр ҫав. Ҫулталӑка ҫапла май 9,8 миллион куҫарнӑ сӑмахпа кӑна вӗҫлерӗмӗр. 200 пин ытларах сӑмаха пухма вара пире 3 уйӑх кирлӗ пулчӗ... Ҫавах та ку виҫӗ уйӑхра эпир хамӑр чӗлхе корпусне ытларах енӗпе тӗрлӗрен материалпа пуянлатма тӑрӑшрӑмӑр. Тӗрлӗ енлӗ текстсемпе.
10 миллион сӑмах урлӑ каҫнӑ хыҫҫӑн эпир хамӑр «Атӑл. Тӑлмач» куҫаруҫӑна лайӑхрах вӗрентес шухӑшлӑ. Хальхи вӑхӑтра вӑл халӗ те 673 пин мӑшӑрпа ҫеҫ усӑ курать. Паянхи кун пирӗн 1 082 пин мӑшӑр пуррине шута илсен унӑн куҫару пахалӑхӗ татах та ӳсмелле.
Ку ҫитӗнӳ хыҫҫӑн «Чӑваш чӗлхин икчӗлхеллӗ ҫӳпҫи» малалла та пуянланса пырӗ.
Паян, пуш уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Чӑваш Енӗн Наци радиовӗн «Самана таппи» кӑларӑмӗнче Чӑваш халӑх сайчӗн редакторӗ Николай (Аҫтахар) Плотников тата Игорь Алексеев чӑваш хастарӗ пулчӗҫ. Вӗсемпе тӑван халӑхӑмӑр пуласлӑхӗшӗн хыпса ҫунса тӑракан публицист, журналист Лидия Филиппова калаҫрӗ.
Николай Плотникова эпир Чӑваш халӑх сайтне тытса пыни тӑрӑх пӗлетпӗр. Анчах вӑл тата Игорь Алексеев чӑваш Википедине те аталантарма нумай тӑрӑшнӑ.
Аҫтахар Плотников пирки каласан, тӑван халӑхӑмӑр чӗлхине аталантарас тесе (ҫав шутра цифра тӗнчинче те) хӑйӗн укҫи-тенкине шеллемесӗр нумай тӑрӑшать.
Телеграмра «Ҫӗнӗ Капкӑн» ятпа шӳтсемпе кулӑшсен каналӗ ӗҫлесе кайнӑ. Вӑл тинтерех кӑна ҫуралнӑ — ӗнер, пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче.
Каналра чӑвашла анекдотсем, кулӑшла калавсем вырнаҫӗҫ. Ҫавӑн пекех ӗлӗк «Капкӑн» журналта тухнӑ материалсене те вырнаҫтарас шухӑшлӑ.
«Капкӑн» журнал 1925 ҫулта пуш уйӑхӗнче тухма тытӑннӑ. Ӑна никӗслевҫисенчен пӗри Иван Мучи шутланать. 1940 ҫулхи юпа уйӑхӗнче тухма чарӑнать те, ҫӗнӗрен вӑрҫӑ хыҫҫӑн, 1956 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнче пичетленме пуҫлать. 2017 ҫулта «Хыпар» издательство ҫурчӗ, тӑкаксене чакарас шутпа, «Капкӑн» журнала кӑларма пӑрахнӑ.
Ҫӗнӗ канала «Ҫӗнӗ Капкӑн» ят парса ӑна пуҫаракансем Иван Мучин ӗҫне малалла тӑсас шухӑшлӑ.
Юлашки вӑхӑтра чылай ҫын Ватсапп тата Вайбер мессенджерсенчен Телеграма куҫнине нумайӑшӗ сисрӗҫ пулӗ. Ҫакна ҫӗршыври паянхи лару-тӑрупа ҫыхӑнтарма пулать. Роскомнадзор Ватсаппа хупламасси ҫинчен пӗлтерчӗ пулин те халӑха Телеграма куҫарас тӗллеве ҫӳлти шайрах йышӑнни сисӗнет.
Ҫак самантпа усӑ курса Телеграмра ҫӗнӗ канал уҫӑлнӑ — вӑл кулленхи пулӑмсемпе чӑвашла хыпарласа тӑрать. Ячӗ — «Пуринчен малтан. Ҫывӑрса юлмасан». Ятӗнченех паллӑ ӗнтӗ — ку каналта хыпарсене хӑвӑрт та кӗскен пӗлтерме тӑрӑшаҫҫӗ. Ытларах пая культурӑпа экономика тӗлӗшӗнчи хыпарсем йышӑнаҫҫӗ.
Сӑмах май, вӑл темиҫе кун маларах ӗҫлесе кайрӗ пулин те канала ҫырӑннисен хисепӗ 570 ҫынран иртме те ӗлкӗрнӗ.
«Чӑваш халӑх сайчӗ» ӑнӑҫлӑ пуҫланӑ ӗҫе малалла та ҫавӑн пекех хастар та тӑрӑшса пурнӑҫласа пырасса шанса тӑрать. Вӗсен тӗслӗхӗпе усӑ курса, тен, ыттисем те чӑвашла каналсем уҫма кӑмӑл тӑвӗҫ.
Етӗрне хулинче паллӑ чӑваш ӑсчахӗ Николай Ашмарин ҫуралса ӳснӗ ҫурта юсаса ҫӗнетӗҫ. Икӗ хутлӑ ҫав ҫурт япӑхса та ишӗлсе ларни ҫинчен Чӑваш халӑх сайчӗ те унччен пӗлтернӗччӗ. Кӑҫал пирӗн республикӑра Паллӑ ентешсен ҫулталӑкӗ пулнӑ май историлле ҫав ҫурта юсӗҫех.
Республика Элтеперӗ Олег Николаев Телеграмра паян ирпе пӗлтернӗ тӑрӑх, Федерацин Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи культура эткерлӗхӗн объекчӗсене упрассине 2021 ҫулта иртнӗ форумра сӳтсе явнӑ. Унта Чӑваш чӗлхин музейӗ уҫассине те асӑнса хӑварнӑ.
Асӑннӑ учреждени Етӗрнери Ленин урамӗнчи 18-мӗш ҫуртра (унта чӑваш чӗлхин тӗпчевҫин Николай Ашмаринӑн ачалӑхӗ иртнӗ) вырнаҫӗ. Революциччен ҫав ҫурт Николай Ашмаринӑн ашшӗн тӑванӗн, Александр Филиппович Ашмарин купсан, пулнӑ. Унта бакалей тата гастрономи лавккисем пулнӑ.
Ҫурта юсассипе ҫыхӑннӑ хутсене хатӗрлеме маларах республика хыснинчен укҫа уйӑрнӑ, халӗ вара – юсав ирттерме. Ӗҫе ҫывӑх вӑхӑтра пуҫӑнмалла.
Чӑваш Енри ятлӑ-сумлӑ ҫынсемпе шкул ачисене паллаштарас, чӑваш чӗлхине вӗренессине, унпа кӑсӑкланассине ӳстерес тӗллевпе сӑвӑ-хайлав хитре вулакансен «Упрар тӑван чӗлхемӗре» республикӑри конкурсне ирттереҫҫӗ.
Унта 5-6-мӗш классенче вӗренекен ачасем (хамӑр тӑрӑхрисем кӑна мар, чӑвашсем пурӑнакан ытти регионтисем те) хутшӑнайӗҫ.
Конкурс темисем ҫапларах: «Тӑван енӗм чаплӑ ҫынсемпе пуян» (Раҫҫей тата тӗнче шайӗнчи паллӑ ҫынсем пирки), «Мухтава тивӗҫлӗ ҫынсене чыслар» (Чӑваш Республики шайӗнче паллӑ ҫынсем пирки), «Мухтав сана, ентешӗм» (район е ял шайӗнче паллӑ ҫынсем пирки).
Пултарулӑх ӑмӑртӑвне икӗ тапхӑрпа ирттерӗҫ. Малтан — муниципалитет шайӗнче, кайран — республикӑра.
Ӗҫсене пуш уйӑхӗн 18-мӗшӗччен chrio18@rchuv.ru электрон адреспа ярса памалла.
Пушкӑрт патшалӑх университечӗн тутар тата чӑваш филологи кафедри Тӗнчери халӑхсен тӑван чӗлхе кунне халалласа «Янӑравлӑ чӗрӗ сӑмах» илемлӗ вулав конкурсне ирттернӗ.
Пушкӑртстанри «Урал сасси» хаҫатӑн сайтӗнче аслӑ шкулӑн Ҫтерлӗри филиалӗнче ӗҫлекен доцент, филологи ӑслӑлӑхӗн кандидачӗ Лариса Коротаева ҫак эрнере пӗлтернӗ тӑрӑх, ZOOM хушӑм урлӑ йӗркеленӗ конкурса Авӑркаспа Ермеккей, Кармаскалӑпа Ҫтерлӗ, Миякипе Пишпӳлек, Чекмагушпа Пелепей, Федоровка районӗсенчен тата Пелепейпе Ҫтерлӗ хулисенчен 52 вӗренекен хутшӑннӑ.
Пӗрремӗш вырӑна ҫӗнсе илнисем ҫаксем: Меселпуҫ шкулӗнчи Алексей Ефимов, Мияки районӗнчи Кекен шкулӗнчи Полина Шуркова тата Александр Шурков, Чекмагуш районӗнчи Юмаш шкулӗнчи Екатерина Ефремова, Пелепей районӗнчи Ярмулай шкулӗнчи Маркел Гордеев, Ҫтерлӗ филиалӗнчи Константин Петров Константин Петров.
Чӑваш Енӗн тӗп хулинче «Магия родного языка» («Тӑван чӗлхе асамлӑхӗ») фестиваль-конкурса пӗтӗмлетнӗ. Конкурса онлайн-форматпа ирттернӗ. Ӑна Чӑваш Енре кӑҫал ирттерекен Паллӑ ентешсен ҫулталӑкне халалланӑ.
Фестивале 246 ҫын хутшӑннӑ, ҫав шутра — шкул ачисем, студентсем тата учительсем.
Фестиваль иртнӗ май «Эпӗ тӑван чӗлхене юрататӑп» сӑнӳкерчӗксен конкурсне, «Ташлатӑп та юрлатӑп, хавалӑ пурӑнатӑп!» пултарулӑх конкурсне, «Тӑван чӗлхе ҫинчен вулатӑп» хитре вулакансен конкурсне, «Мухтанатпӑр та тӗлӗнетпӗр чаплӑ ентешсемпе!» подкастсен конкурсне, «Чӑвашсен чаплӑ ҫыннисем» буктрейлерсен конкурсне йӗркеленӗ.
Пирӗн республикӑра чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсен тата шкулчченхи вӗренӳ организацийӗсенче ӗҫлекен воспитательсен конкурсӗ малалла пырать. Кун пирки ЧР Вӗренӳ институчӗ паян, пуш уйӑхн 10-мӗшӗнче, аса илтернӗ.
Конкурс номинацийӗсем: «Ҫӗнӗ мел шутласа кӑларакан учитель» (новатор), «Ӑстаҫӑ учитель», «Ҫамрӑк учитель», «Шкулчченхи вӗренӳ организацийӗн чӑваш чӗлхипе кӑсӑклантаракан чи лайӑх воспитатель», «Меслетлӗх ӗҫӗсен пултаруллӑ авторӗ». Кунсӑр пуҫне «Тӑван чӗлхен хастар управҫи» ятарлӑ номинаци пӑхса хӑварнӑ.
Конкурс материалне чӑвашла та, вырӑсла та ҫырса тӑратма юрать. Конкурс кӗретсӗр тата кӗретлӗ майпа иртет.
-6.7 °C